Ο χαρακτικός κόσμος της Άριας Κομιανού

Tης Δέσποινας Καποδίστρια
Δώδεκα χρόνια μετά το βιβλίο - λεύκωμα Ξυλογραφίες της Άριας Κομιανού, κυκλοφόρησε φέτος ένα επιπλέον βιβλίο της χαράκτριας, υπό τον τίτλο Πορτραίτα. Σχέδια – Ξυλογραφίες. Στην έκδοση παρουσιάζονται 13 σχέδια και 56 ξυλογραφίες, συνολικά, δηλαδή, 69 προσωπογραφίες φιλοτεχνημένες από την γνωστή χαράκτρια, κατά την περίοδο 1961-2006.

Η Άρια Κομιανού γεννήθηκε το 1938 στην Αθήνα και σπούδασε Χαρακτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών (1960-1965), με δάσκαλο τον Κώστα Γραμματόπουλο. Έλαβε πτυχίο Χαρακτικής, δίπλωμα Θεωρητικών και Ιστορικών Σπουδών για την Τέχνη, καθώς και δίπλωμα ειδίκευσης στην Τέχνη του Βιβλίου. Έχει πραγματοποιήσει περί τις 23 ατομικές εκθέσεις κι έργα της βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη, στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων, στο Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης και σε πολλές ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Στο σύνολο του έργο της περιλαμβάνονται χαρακτικά, πορτραίτα και ex-libris, ενώ έχει εικονογραφήσει πολλά βιβλία (βλ. για παράδειγμα, Διονύση Σέρρα, Ενδόσημα 1984-1999, εκδ. Μπάστα, 2000˙ Αγνής Παλάντζα – Fehrenbacher, Στον αστερισμό της ανύπαρκτης άρκτου, Αθήνα 2001˙ Παναγιώτη Καποδίστρια, Έσχατος φίλος, ιδίοις αναλώμασιν, 2001 και Διονύση Σέρρα, Οι κήποι της απόδρασης. Ποιήματα 1992-2007, εκδ. Γαβριηλίδης, 2007) και χαρακτικά της έχουν περιληφθεί σε πλήθος εκδόσεων (όπως στο: Χρύσανθου Χρήστου, Ελληνική Τέχνη. Νεοελληνική Χαρακτική, Εκδοτική Αθηνών, 1994).

Στο βιβλίο Πορτραίτα. Σχέδια – Ξυλογραφίες, εκτός από τα έργα της Άριας Κομιανού, περιλαμβάνονται και δύο θεωρητικά κείμενα για τη δουλειά της, το κείμενο της Επίκουρου Καθηγήτριας Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Δώρας Φ. Μαρκάτου, «Για το έργο της Άριας Κομιανού» και το κείμενο του Επίκουρου Καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Θάνου Χρήστου, «Οι προσωπογραφίες της Άριας Κομιανού». Στις 112 σελίδες της προσεγμένης και καλοτυπωμένης έκδοσης περιλαμβάνονται, ακόμα, διάφορα κριτικά σημειώματα του Τύπου για το έργο της Άριας Κομιανού και κατατοπιστικό βιογραφικό σημείωμα της καλλιτέχνιδας. Όλα τα παραπάνω παρουσιάζονται στα ελληνικά κι ακολουθεί η άρτια μετάφρασή τους στα αγγλικά από την Μαριλένα Γκλινού.
Στο βιβλίο δημοσιεύονται μεταξύ άλλων προσωπογραφίες κορυφαίων προσωπικοτήτων, όπως του Διονυσίου Σολωμού, του Γρηγορίου Ξενόπουλου, του Κωνσταντίνου Καβάφη, του Νίκου Καζαντζάκη, του Άγγελου Σικελιανού, του Τζιόρτζιο ντε Κίρικο, του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, της Μελίνας Μερκούρη, του Αντώνη Σαμαράκη, του Πατριάρχη Βαρθολομαίου και του Σταύρου Ξαρχάκου. Ο Θάνος Χρήστου γράφει γι’ αυτά τα πορτραίτα: «Με την αφαιρετική της θέληση, την επιμονή σε λίγα αλλά χαρακτηριστικά φυσιογνωμικά στοιχεία, την επικράτηση των τονισμένων αντιθέσεων άσπρου μαύρου, τα απότομα περάσματα, τον περιορισμό των λεπτομερειών και την υποβολή του ψυχισμού των προσώπων η Κομιανού κάθε άλλο παρά επιθυμεί να περιγράψει. Προσδοκά, επιχειρεί και κατορθώνει τελικά να μορφοποιήσει ιδιαίτερα γνωρίσματα και κρυμμένες πτυχές της προσωπικότητας που προσωπογραφεί».

Γενικότερα, στο έργο της Κομιανού ο χώρος είναι ακαθόριστος, δοσμένος με ποιητική διάθεση, στην οποία όμως κυριαρχεί η ισορροπία μεταξύ σχεδίου και χρώματος. Τα θέματά της είναι πάντα πλούσια σε συμβολισμούς κι η αντίθεση άσπρου και μαύρου είναι συνήθως έκδηλη. Σύμφωνα με τη Δώρα Μαρκάτου, «Η χαρακτική της Άριας Κομιανού, ρωμαλέα και ευαίσθητη, διαυγής και υπαινικτική, γνήσια και αληθινή, εύγλωττη και πλήρης στην εκφραστική λακωνικότητά της, είναι η έκφραση του μέτρου και της ισορροπίας, καταστάλαγμα ψυχής και εικαστική αποτύπωση των δονήσεων μιας σύγχρονης καλλιτεχνικής φωνής».