Γραφές για τον Διονύσιο Σολωμό από το Βιβλίο Επισκεπτών του Μουσείου Σολωμού

Της ΔΕΣΠΟΙΝΑΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ
[Αναδημοσίευση από τα ΕΠΤΑΝΗΣΙΑΚΑ ΦΥΛΛΑ 27 (2007) 135-152 και σε ανάτυπο]
Ο Οργανισμός «Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων» αναγνωρίστηκε μετά τη σύστασή του από το Πρωτοδικείο Ζακύνθου με απόφαση της 21ης Απριλίου 1959 και στόχο είχε την στέγαση του Σολωμικού Αρχείου, δηλαδή των χειρογράφων του Ποιητή, πινάκων, φωτογραφιών και στεφάνων που είχαν συγκεντρωθεί από την Κεντρική Επιτροπή Εορτασμού για την Εκατονταετηρίδα του Σολωμού το 1903 και που φυλάσσονταν στην Αγγλική Τεκτονική Στοά Ζακύνθου, καθώς επίσης και την συγκέντρωση και διαφύλαξη κάθε τι σχετικού με τους επιφανείς Ζακύνθιους που ανέδειξαν με τον τρόπο τους κατά καιρούς το νησί μας. Ακολούθως, με την οικονομική αρωγή της Πανελλήνιας Νεολαίας και τη βοήθεια του Μητροπολίτη Ζακύνθου Αλεξίου Ιγγλέση [1], ο οποίος παρεχώρησε στον Οργανισμό το οικόπεδο του προσεισμικού Ναού του Παντοκράτορα [2] επετεύχθη η θεμελίωση και ανέγερση του Μουσείου. Στις 24 Αυγούστου 1966 έγινε ο εγκαινιασμός του «Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων», μετά την παραλαβή του από την Αρχαιολογική Υπηρεσία του Κράτους [3]. Το 1968 τα οστά του Διονυσίου Σολωμού [4] μεταφέρονται από την Πλατεία Αγ. Μάρκου, όπου είχαν ταφεί το 1865 μετά την μετακομιδή τους από την Κέρκυρα στην Ζάκυνθο, σε Μαυσωλείο εντός του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων μαζί με τα οστά του Ανδρέα Κάλβου.

Από τότε μέχρι σήμερα, πλήθος κόσμου όλων των εθνικοτήτων, των θρησκειών, των τάξεων και των μορφωτικών επιπέδων συρρέει διαρκώς στο Μουσείο, αποτίοντας φόρο τιμής σε όλους εκείνους που τίμησαν τον τόπο μας, καθώς «[…] εδώ είναι εθνικό προσκύνημα. […]», κατά την εύστοχη έκφραση του Καθηγητή Γεωργίου Αλεξάνδρου Μαγκάκη (13.9.86, βλ. παρακάτω). Μεταξύ των επισκεπτών ξεχωρίζει κανείς και διαπρεπείς ανθρώπους του Πνεύματος, οι οποίοι επισκέφθηκαν τους χώρους του Μουσείου και έγραψαν τις εντυπώσεις τους στο τηρούμενο βιβλίο επισκεπτών, που φέρει τον λιτό τίτλο Βιβλίο Επισκεπτών Μουσείου Σολωμού [5]. Ιεράρχες, ακαδημαϊκοί, ολυμπιονίκης, πανεπιστημιακοί, πρόεδρος Δημοκρατίας, πρωθυπουργοί, πολιτικοί, πρεσβευτές ξένων κρατών, άνθρωποι των Γραμμάτων και των Τεχνών έρχονται στο Μουσείο γι’ αυτήν την προσκυνηματικού τύπου επίσκεψη και καταγράφουν ύστερα κάποιοι από αυτούς τη συγκίνηση, τον θαυμασμό ή και τον εξαιρετικό συγκλονισμό που αισθάνθηκαν μπροστά στους Τάφους των Εθνικών Βάρδων Σολωμού και Κάλβου. Δηλώνουν, ότι η παρουσία τους στο Μουσείο είναι ιδιαίτερα σημαντική και «[…]οφείλεται πρωτίστως στην μεγάλη προσφορά του εθνικού μας ποιητού στη γλώσσα την Ελευθερία και την Πατρίδα, αλλά και στο σεβασμό που οφείλομε σ’ όλους τους επιφανείς Ζακυνθίους, μεταξύ των οποίων πρώτος ο Ανδρέας Κάλβος.» (Κωστής Στεφανόπουλος, 27.3.99, βλ. παρακάτω).

Από το πλήθος των σύντομων και σε κάθε περίπτωση θαυμαστικών γραφών τους δημοσιεύουμε εδώ τριάντα τέσσερις μόνο καταχωρήσεις [6], γραμμένες από τριάντα τρεις διακεκριμένους πνευματικούς ανθρώπους του καιρού μας, κατά τη χρονική περίοδο μιας πλήρους εικοσαετίας, δηλαδή από το 1984 έως το 2003 ή, με άλλους λόγους, από τον λογοτέχνη Τάσο Ζάππα έως τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο Α΄. Η επιλογή έγινε με βάση την αναφορά των υψηλών αυτών επισκεπτών στη «συνάντηση» και την όποια «συνομιλία» τους (άμεση ή έμμεση) με τον Διονύσιο Σολωμό, ο οποίος κοιμάται τον αιώνιο ύπνο στον τόπο εκείνον.

Τα κείμενα παρουσιάζονται παρακάτω με ημερολογιακή σειρά εγγραφής, τηρώντας την ορθογραφία των γραφέων.

Τάσος Ζάππας [7]
Γέμισα την ψυχή μου και το πνεύμα μου με όσα μοναδικά κλείνει το Μουσείο του Σολωμού και του Κάλβου. Φεύγω βαθύτατα συγκινημένος με όσα είδα και έζησα σήμερα από τις εθνικές μας ρίζες και τον πολιτισμό που δένονται με τις μεγάλες μορφές της Ζακύνθου και τον ανεπανάληπτο πολιτισμό της.
Ζάκυνθος 29.5.1984
[Υπογραφή]
(Τάσος Ζάππας)

Άννα Ψαρούδα - Μπενάκη [8]
Με ξεχωριστή συγκίνηση και υπερηφάνεια γύρισα τις αίθουσες του Μουσείου και αισθάνθηκα τιμημένη από την φιλόφρονα ξενάγηση. Τέτοιες μνήμες στηρίζουν την εθνική μας υπόσταση και μας δένουν με τις ρίζες του τόπου μας.
Ζάκυνθος 14.6.1984
[Υπογραφή]
Α. ΨΑΡΟΥΔΑ-ΜΠΕΝΑΚΗ
Βουλευτής Επικρατείας ΝΔ
Καθηγήτρια Παν/μιου
Εύα Κοταμανίδου [9]
Με συγκίνηση βρίσκεται κανείς ανάμεσα στις ιστορικές μνήμες της Ζακύνθου. Ανθρώπων που λάμπρυναν τα γράμματα και τις τέχνες. Είμαι ευτυχής που τις έζησα για λίγες στιγμές.
23.7.1984 Εύα Κοταμανίδου
Π. Δ. Μαστροδημήτρης 10]
Προεκτείνοντας την διδασκαλία της ποίησης του Σολωμού (στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών) ζήσαμε από κοντά την γοητεία των χειρογράφων του μεγάλου Επτανήσιου ποιητή. Αυτό ήταν μια ξεχωριστή ευτυχία για όλους μας: τους Δ ετεις του Τμήματος Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του πανεπιστημιακού έτους 1984-1985 και τον δάσκαλό τους, καθηγητή Π. Δ. Μαστροδημήτρη.
Ζάκυνθος, 20 Δεκεμβρίου 1984
Π. Δ. Μαστροδημήτρης
Τατιάνα Γκρίτση - Milliex [11]
Τόση η συγκίνηση που δεν υπάρχουν λόγια να την πεις…
Τατιάνα Γκρίτση-Milliex 25.6.85

Roger Milliex [12]
Συγκλονιστική η επίσκεψη τούτου του Μουσείου για όποιο[ν] αγαπάει το Νέο Ελληνισμό και το δημιουργικό της πνεύμα μέσα από τον προνομιούχο Επτανησιακό πολιτισμό.
Roger Milliex
28.6.85
Διονύσης Α. Ζήβας [13]
Με ιδιαίτερη συγκίνηση ξαναβλέπω τις αίθουσες του Μουσείου, τα νέα εκθέματα και την συνεχή προσπάθεια που με τόση αγάπη συντελεί στην ανάπτυξή του. Εντυπωσιάστηκα άλλη μία φορά και εγκάρδια συγχαίρω τη Διοίκηση του Μουσείου και εύχομαι για την συνέχιση του ωραίου αγώνα τους.
[Υπογραφή]
ΔΙΟΝΥΣΗΣ Α. ΖΗΒΑΣ
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ε[ΘΝΙΚΟΥ] Μ[ΕΤΣΟΒΙΟΥ] ΠΟΛΥΤ[ΕΧΝΕΙΟΥ]
13.9.85

Γιάννης Πυργιωτάκης [14]
Συγκινημένος από τις ομορφιές και τις χάρες του μυροβόλου Ζακυνθινού νησιού περπάτησα στο Μουσείο αυτό τον δρόμο της ιστορίας του, που τόσο επηρέασε την ευρύτερη ελληνική ιστορία και συνέβαλε στην διαμόρφωσή της.
Δρ. Γιάννης Πυργιωτάκης
Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης
13 Απριλίου 1986

Δημήτρης Λιαντίνης [15]
Τόπος ιερός
και γη αγία
Λιαντίνης
20 Απρίλη 1986

Γεώργιος Αλέξανδρος Μαγκάκης [16]
Με βαθιά συγκίνηση βρέθηκα ξανά σ’ αυτό το Μουσείο που αναφέρεται στη μεγάλη προσφορά της Ζακύνθου σ’ ολόκληρο τον Ελληνισμό. Εδώ είναι εθνικό προσκύνημα.
Με εθνική ευγνωμοσύνη
13 Σεπτ[εμβρίου 19]86 Γ. Α. Μαγκάκης
Νίκη Γουλανδρή [17]
Με σεβασμό και βαθιά συγκίνηση.
Νίκη Αγγ. Γουλανδρή
6 Ιουνίου 1987

Αναστασία Δανάη Λαζαρίδου [18]
Με την ευχή να συνεχιστεί το αξιόλογο τούτο έργο του Μουσείου, διατηρώντας ζωντανή τη Μνήμη, και τη σπουδή της. Ευχαριστώ όσους κοπιάζουν για την τωρινή προσφορά.
26.1.1988 Αναστασία Δανάη Λαζαρίδου
Φιλόλογος (Παν[επιστή]μιο Γενεύης)

Ελένη Τσαντσάνογλου [19] – Κατερίνα Τικτοπούλου [20]
Ευχαριστούμε θερμά τον κ. Δεμέτη, που με τόση φροντίδα φυλάγει τους θησαυρούς του Μουσείου αυτού, για τη βοήθεια και τη φιλόξενη συμπαράσταση που μας πρόσφερε στη μελέτη των χειρογράφων του Σολωμού.
4.7.1989 Ελένη Τσαντσάνογλου
Κατερίνα Τικτοπούλου

Δημήτρης Σγούρος [21]
Αποτίω φόρο τιμής εις τον εθνικόν μας ποιητή Σολωμό.
28.8.89
Δημήτρης Σγούρος

Ερατοσθένης Καψωμένος [22]
«Όμορφος κόσμος, ηθικός αγγελικά πλασμένος»
Με την ευγνωμοσύνη μου.
21.5.1991 [Υπογραφή]
Καθηγητής Ερατοσθένης ΚΑΨΩΜΕΝΟΣ

Μαρία Πολίτη 23]
21.10.1991
Με ανείπωτη συγκίνηση φεύγω από το Μουσείο του ποιητή, για τον οποίο εργάστηκα, όπως και ο πατέρας μου Λίνος Πολίτης, που τόσο είχε δεθεί με το έργο του ποιητή.
Θερμότατα συγχαρητήρια σε όσους συμβάλλουν στη διατήρηση της μνήμης.
Μαρία Πολίτη

Δ. Ν. Μαρωνίτης [24]
Μεράκι και φροντίδα σε τούτο το μουσείο, που σε κάνουν να βλέπεις, να στοχάζεσαι και να σωπαίνεις. Μακάριοι όσοι έχουν άμεση σχέση με το νησί του Κάλβου και του Σολωμού, και ξέρουν από μάνα και πατέρα όσα βλέπουν.
19 Ιουλίου 1993 Δ. Ν. Μαρωνίτης

Τηλέμαχος Χυτήρης [25]
Προσκύνημα στο[ν] τάφο των Ποιητών Σολωμού και Κάλβου. Ό,τι συμβολίζει την Νέα Ελλάδα, το πνεύμα, η ευαισθησία, το τάλαντο, η αγάπη στην ελευθερία.
Ευχαριστώ για την φιλοξενία, στον ιερό αυτό τόπο.
[Υπογραφή] ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΧΥΤΗΡΗΣ
21.5.95
Επέτειος Ένωσης
Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος [26]
Περιήλθομεν το Μουσείον Σολωμού και άλλων Επιφανών Ζακυνθίων και εντυπωσιάσθημεν από την έκθεσιν, τόσον δια τον πλούτον της όσον και δια την θαυμασίαν τοποθέτησιν των εκθεμάτων. Συγχαίρομεν τους υπευθύνους, τους οργανωτές αλλά και τον ξεναγόν Ιωάννην Δεμέτην, ο οποίος μας ανέλυσε πολύ λεπτομερώς και επιτυχώς τόσον από ιστορικής απόψεως όσον και από απόψεως και τρόπου εκθέσεως των πλουσίων όντως εκθεμάτων. Εκφράζομεν μετά των συγχαρητηρίων και τας ευχαριστίας ημών και τας ευχάς ημών.
Τη 7η Νοεμβρίου 1995 + Ο Κύπρου Χρυσόστομος
Αδαμάντιος Πεπελάσης [27]
Το ίδιο πάντοτε ρίγος˙ κι ο πόνος για τον υπερήφανο τόπο.
Αδαμάντιος Πεπελάσης 25.5.1996

Ζήσιμος Συνοδινός [28]
Έζησα την μεγάλη και πλούσια ιστορία του όμορφου Τζάντε, μέσα σε θησαυρούς που φυλάνε την ψυχή και το πνεύμα του Φιόρου του Λεβάντε, στο χώρο που τόσο ευλαβικά συντηρούν σήμερα, μια χούφτα δυστυχώς, άνθρωποι. Τους ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου.
30.6.1996
[Υπογραφή] Ζ. Συνοδινός

Νανώ Χατζιδάκι [29]
Εύγε! για τα κειμήλια που ευλαβικά φυλάτε. Ευχή να κρατηθεί η ζεστασιά του Μουσείου σας.
3.8.1996
Νανώ Χατζιδάκι
Ιωάννης Μελισσανίδης [30]
26.8.96
-Ό,τι να γράψει κάποιος σε τούτες τις ταπεινές φυλλάδες για ιερά τέρατα, της εμβέλειας ενός Σολωμού ή του Κάλβου, θα φανεί υπερβολικά φτωχό και άνευ ουσίας. Περιορίζομαι σ’ ένα εγκάρδιο και δυνατόφωτο «ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ» που χαμηλόφωνα ψελλίζει η καρδιά μου.
[Υπογραφή] Ιωάννης Μελισσανίδης
«Χρυσός Ολυμπιονίκης»

Πέτρος Ζουμπουλάκης [31]
28.12.96
Ακόμη μια επίσκεψη – προσκύνημα στο λαμπρό μικρό μα τόσο πολύτιμο αυτό Μουσείο. Θα ’ταν ευχής έργο να επεκταθή και να διευρυνθή. Να αναπνεύσουν τα σπάνια εκθέματα.
Με χαρά και ευγνωμοσύνη
Πέτρος ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ
Ζωγράφος
Κωστής Στεφανόπουλος [32]
Αυτή την λαμπρή ημέρα της επετείου της Ενώσεως των Ιονίων Νήσων με την Μητέρα Πατρίδα, κατέθεσα εκ μέρους του Ελληνικού Έθνους στέφανον τιμής και δόξης στους τάφους των δύο μεγάλων τέκνων της Ζακύνθου των δύο Εθνικών ποιητών Κάλβου και Σολωμού.
21.5.1997
Κ. Στεφανόπουλος

Κική Δημουλά [33]
Μακάρι η επίσκεψη μου εδώ, να μου έδινε ίχνος δόξας απ’ αυτήν του Δ. Σολωμού, ίχνος της αθανασίας του, παρμένο από το άδειο σιωπηλό μελανοδοχείο του.
20.7.97
Κ[ική Δημουλά]
Κωστής Στεφανόπουλος [34]
Η παρουσία μου στα εγκαίνια της νέας πτέρυγας του Μουσείου Διονυσίου Σολωμού και επιφανών Ζακυνθίων οφείλεται πρωτίστως στην μεγάλη προσφορά του εθνικού μας ποιητού στη γλώσσα την Ελευθερία και την Πατρίδα, αλλά και στο σεβασμό που οφείλομε σ’ όλους τους επιφανείς Ζακυνθίους, μεταξύ των οποίων πρώτος ο Ανδρέας Κάλβος.
27 Μαρτίου 1999
Κ. Στεφανόπουλος
Πόπη Ζώρα [35]
Το χάσμα π’ άνοιξε ο σεισμός καλύφθηκε απ’ τη Ζακυνθινή αγάπη.
27.3.1998 [εννοείται 1999]
Π. Ζώρα

Ευάγγελος Μουτσόπουλος [36]
Με συγκίνηση βρίσκομαι αντιμέτωπος προς τα όλως εθνικής σπουδαιότητος εκθέματα του Μουσείου, και μ’ ευγνωμοσύνην στρέφω τους οφθαλμούς μου προς ό,τι αυτά συμβολίζουν. Η Ζάκυνθος μ’ έχει συνεπάρει και η επίσκεψή μου αυτή είναι όψιμη μεν, αλλά μονάχα η πρώτη.
Ε. Μουτσόπουλος 29.10.99
Κάρολος Καριοφύλης Μητσάκης [37]
Θερμά συγχαρητήρια για το θαυμάσιο Μουσείο. Εύχομαι να συνεχίσετε το πολύτιμο έργο σας. Πράγματι δικαιούσθε να είστε υπερήφανοι γι’ αυτό.
Κ. Κ. Μητσάκης
31.3.2000
Άννα Ψαρούδα – Μπενάκη [38]
Έπειτα από 17 χρόνια ξαναεπισκέπτομαι το Μουσείο και ευχαριστώ το Θεό που με αξίωσε να ξαναδοκιμάσω την ίδια συγκίνηση, όπως το 1984. Είναι μεγάλη η ψυχική ικανοποίηση και υπερηφάνεια όλων μας για την πρόοδο που έχει σημειωθεί και αξίζουν τιμή και συγχαρητήρια στους Ζακυνθινούς και όσους έχουν συμβάλει στην ανασυγκρότηση του Μουσείου.
11.3.2001 [Υπογραφή]
Α. ΜΠΕΝΑΚΗ-ΨΑΡΟΥΔΑ
Αντιπρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων

Απόστολος Κακλαμάνης [39]
Δεν αξίζουν απλώς συγχαρητήρια στους πρωτεργάτες και συνεχιστές του εθνικού έργου που επιτελεί αυτό το μουσείο. Αξίζουν το θαυμασμό, την ευγνωμοσύνη και κάθε μορφής βοήθεια για να πραγματοποιηθεί το μεγάλο όραμά τους.
Απ. Κακλαμάνης
5.1.02
Παναγιώτης Βοκοτόπουλος [40]
Ως παλαιός προϊστάμενος της Ε΄ Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (Ιωαννίνων), υπό την οποία υπήγετο το Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του, χαίρω πάρα πολύ για την επέκταση και την λαμπρή εξέλιξη που είχε τα τελευταία χρόνια. Θερμότατα συγχαρητήρια!
17.03.2002 Π. Βοκοτόπουλος
Ακαδημαϊκός

Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος Α΄[41]
Υπερήφανοι και ημείς ως επίτιμος δημότης Ζακύνθου επεσκέφθημεν σήμερον το Μουσείον των Επιφανών ανδρών αυτής και ηυχήθημεν υπέρ αιωνίας μνήμης αυτών και αναδείξεως από Θεού πολλών αξίων συνεχιστών του μεγαλοπνόου αυτών έργου υπέρ της Νήσου και υπέρ του πολιτισμού γενικώτερον.
Διάπυρος προς Θεόν ευχέτης
+ Ο Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίος
,βγ΄ Αυγούστου κγ΄.


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ[1] Πρωτοπρεσβυτέρου Παναγιώτη Καποδίστρια, «Ο Μητροπολίτης Ζακύνθου Αλέξιος Ιγγλέσης ο από Ευρίπου (1911-1966)», Ημερολόγιον 1996 Ιεράς Μητροπόλεως Ζακύνθου, σ. 7-29.[2] Για τον ιστορικό αυτό Ναό, βλ. Ντίνου Κονόμου, Εκκλησίες και Μοναστήρια στη Ζάκυνθο, Αθήνα 1967, σ. 127 εξ.[3] Βλ. σχετικά, [Διονυσίου Αλεξ. Ρώμα], Λόγος Διονυσίου Αλεξ. Ρώμα, Προέδρου της Διοικούσης Επιτροπής, κατά την τελετήν των εγκαινίων του Μουσείου την 24ην Αυγούστου 1966, εκδ. Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, Ζάκυνθος 1966.[4] Βλ. σχετικά, α) Διονύση Σέρρα, «Ένα κείμενο του Ν. Γρυπάρη για τον τάφο του Διον. Σολωμού», Επτανησιακά Φύλλα 19 (1998) 176-180 και β) Γιάννη Δεμέτη, «Ο νόστος του Διονυσίου Σολωμού», ό.π., 20 (1999-2000) 373-394.[5] Πρόκειται για ένα χειροποίητο, δερματόδετο και πολύφυλλο βιβλίο διαστάσεων 25 x 35 εκ., χωρίς ακόμη σελιδαρίθμηση. Στο βιβλίο καταγράφονται οι εντυπώσεις των επισκεπτών από το 1984 έως σήμερα.[6] Οφείλονται ευχαριστίες στο Διοικητικό Συμβούλιο του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων για την, κατόπιν σχετικής αιτήσεως μας, άδεια φωτογράφησης και δημοσίευσης των υπό παρουσίαση γραφών από το Βιβλίο Επισκεπτών Μουσείου Σολωμού. Ακόμα, ευχαριστούμε θερμά την κ. Κατερίνα Δεμέτη – Λιβέρη, αρχαιολόγο και Διευθύντρια του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων για την πρόθυμη βοήθειά της.[7] Διηγηματογράφος και συγγραφέας ταξιδιωτικών βιβλίων (1902-1988).[8] Καθηγήτρια (γεν. 1934) Ποινικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει διατελέσει Υπουργός Πολιτισμού και Δικαιοσύνης και από το 2004 μέχρι σήμερα Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων.[9] Διεθνώς καταξιωμένη ηθοποιός θεάτρου και κινηματογράφου (γεν. 1936). Σπούδασε Γαλλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Θέατρο στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης.[10] Καθηγητής (γεν. 1934) Νεότερης Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (1981), μελετητής της μεσαιωνικής, μεταβυζαντινής και νέας ελληνικής γραμματείας. Για το έργο του Πέντε δοκίμια για τη νεοελληνική πεζογραφία (1987, β΄ εκδ. διορθ. 1989) τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών (1989).[11] Πεζογράφος της Α΄ Μεταπολεμικής γενιάς και μεταφράστρια (1920-2005). Βλ. σχετικά, «Αφιέρωμα στους Μιλλιέξ», Τομές τ. 12-13, Μάιος-Ιούνιος 1977.[12] Για τον Γάλλο νεοελληνιστή Roger Milliex (1913-2006), βλ. α) ό.π. και β) Ελληνογαλικά, Αφιέρωμα στον Roger Milliex – Mélages offerts à Roger Milliex, Εταιρεία Ελληνικού και Ιστορικού Αρχείου, Αθήνα 1990 και γ) Μιχάλη Σταφυλά, «Μιλλιέξ – Μιραμπέλ – Πιέρ Βιντάλ – Νακέ. Εραστές της Ελλάδας», Πνευματική Ζωή 171 (2006) 595 εξ. Πρβλ. Δέσποινας Καποδίστρια, «Γάλλοι Ελληνιστές και ο Λεωνίδας Χ. Ζώης (Άγνωστη Αλληλογραφία)», Επτανησιακά Φύλλα 26 (2006) 441 εξ και 454-457.[13] Αρχιτέκτων, Ομότιμος Καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Γεννήθηκε στή Ζάκυνθο το 1928. Κορυφαίο έργο του Η αρχιτεκτονική της Ζακύνθου, 1970.[14] Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης.[15] Φιλολογικό παρωνύμιο του Δημ. Νικολακάκου (γεν. 1942-χάθηκε το 1998). Καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, δίδαξε Παιδαγωγικά θέματα με εκτενείς μελέτες στη φιλοσοφία της αγωγής και τη μεθοδολογία της διδασκαλίας. Βλ. επιλεκτικά, α) Διονύση Σέρρα, «Συναντώντας τον Δημήτρη Λιαντίνη», Επτανησιακά Φύλλα 19 (1998) 250-260, β) π. Παναγιώτη Καποδίστρια, «Λαθραίος», ό.π., σ. 249 και γ) Δημήτρη Λιαντίνη, «Ο Σολωμός ως Σωτήρας του Μύθου του ’21», ό.π., σ. 231-247.[16] Ομότιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Γεννήθηκε το 1922. Έχει διατελέσει Υπουργός Δημοσίων Έργων, Δικαιοσύνης, Υγείας Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών.[17] Ιδρύτρια (γεν. 1925) μαζί με τον σύζυγό της Άγγελο Γουλανδρή του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας (1964). Έχει διατελέσει Υφυπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών (1974-1975). Έχει τιμηθεί ως Επίτιμη Διδάκτωρ Α.Π.Θ. και ως Γυναίκα της Ευρώπης για το 1991. Η Ακαδημία Αθηνών της απένειμε τιμητική διάκριση, ενώ της έχει απονεμηθεί το παράσημο της Λεγεώνος της Τιμής και η Γαλλική Ακαδημία Ηθικών και Πολιτικών Επιστημών την εξέλεξε ως αντεπιστέλλον μέλος της.[18] Δε βρέθηκαν περισσότερα βιογραφικά.[19] Σολωμίστρια και καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1937-1995). Από το εκδεδομένο σημαντικότατο έργο της αξίζει να μνημονευθούν τα, Μία λανθάνουσα ποιητική σύνθεση του Σολωμού. Το αυτόγραφο τετράδιο Ζακύνθου αρ. 11. Εκδοτική δοκιμή, εκδ. Ερμής 1982 και Διονυσίου Σολωμού, Η Γυναίκα της Ζάκυθος Όραμα του Διονυσίου Ιερομονάχου Εγκατοίκου εις ξωκλήσι Ζακύνθου, εκδ. Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης, Ηράκλειον 1991.[20] Φιλόλογος, μελετήτρια του σολωμικού έργου και ερευνήτρια στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.[21] Πιανίστας, του οποίου η διεθνής αναγνώριση έχει ξεκινήσει από την ηλικία των ένδεκα ετών (γεν. 1969). Έχει τιμηθεί με το Βραβείο Χρήστου Μοτσενίγου της Ακαδημίας Αθηνών (1982) και με το διεθνές Βραβείο Λεονάρντο ντα Βίντσι (1983).[22] Καθηγητής Τμήματος Φιλολογίας στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Γεννήθηκε το 1938. Από τα σολωμικά του, βλ. Ο Σολωμός και η Ελληνική πολιτισμική παράδοση (Ερμηνευτική Μελέτη), εκδ. Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα 1998 και Διονυσίου Σολωμού Ανθολόγιο θεμάτων της σολωμικής ποίησης, εκδ. ό.π., Αθήνα ό.π.[23] Παλαιογράφος, κόρη του σολωμιστή Λίνου Πολίτη.[24] Καθηγητής (γεν. στην Θεσσαλονίκη το 1929) της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1975), κριτικός της λογοτεχνίας και μεταφραστής.[25] Βουλευτής και ποιητής της Γενιάς του ’70 (γεν. 1945). Διετέλεσε Υφυπουργός Προεδρίας και Τύπου και Μ.Μ.Ε.[26] Αρχιεπίσκοπος Κύπρου (γεν. 1927) από το 1977 έως το 2005.[27] Καθηγητής (γεν. 1922) Οικονομικών στα Πανεπιστήμια της Νέας Υόρκης, της Καλιφόρνιας και της Βιρτζίνια. Διοικητής της Εμπορικής και της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος. Πρόεδρος του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού και Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος Μελετών Λαμπράκη.[28] Ιστορικός, Αρχειονόμος (γεν. 1958).[29] Καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (γεν 1944).[30] Χρυσός Ολυμπιονίκης (γεν. 1977) της ενόργανης γυμναστικής στους Ολυμπιακούς αγώνες της Ατλάντας το 1996.[31] Ζωγράφος και σκηνογράφος (γεν. 1937).[32] Γεννήθηκε στην Πάτρα το 1926. Διετέλεσε Υπουργός Εσωτερικών, Κοινωνικών Υπηρεσιών και Προεδρίας Κυβερνήσεως καθώς και πρόεδρος του κόμματος της Δημοκρατικής Ανανέωσης. Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας κατά την περίοδο 1995-2005.[33] Ποιήτρια της μεταπολεμικής περιόδου (γεν. στην Αθήνα το 1931). Ως επιστέγασμα της ποιητικής της προσφοράς η Ακαδημία Αθηνών την εξέλεξε μέλος της το 2002 στην Τάξη των Γραμμάτων και των Τεχνών.[34] Βλ. παραπάνω υποσημείωση 32.[35] Λαογράφος και επίτιμη Διευθύντρια του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης (γεν. 1924).[36] Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1930. Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών (1977), μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (1984) και επίτιμο μέλος της Ρουμανικής Ακαδημίας (13.10.2006).[37] Καθηγητής (γεν. 1932) Βυζαντινής και Νέας Ελληνικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, κατόπιν Καθηγητής της Νέας Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (1972) και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1978). Εσχάτως, δώρισε στην Βιβλιοθήκη του Μουσείου Σολωμού περί τις 30.000 τίτλους βιβλίων.[38] Βλ. παραπάνω υποσημείωση 8.[39] Γεννήθηκε στην Λευκάδα το 1936. Κατά την περίοδο 1981-1990, διετέλεσε Υπουργός Εργασίας, Παιδείας, Δικαιοσύνης, Προεδρίας και Υγείας. Κατά την περίοδο 1993-2004, διετέλεσε Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων.[40] Ομότιμος Καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1930. Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (2000) και ξένος εταίρος της Σερβικής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών. Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών για το 2007.[41] Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως και Οικουμενικός Πατριάρχης από το 1991 (γεννήθηκε στην Ίμβρο το 1940). Διδάκτωρ Κανονικού Δικαίου του Γρηγοριανού Πανεπιστημίου της Ρώμης, έχει τιμηθεί με την διάκριση του Επιτίμου Διδάκτορα από τα μεγαλύτερα Πανεπιστήμια παγκοσμίως.

Ταξίδι στην Γκρενόμπλ

Η Γκρενόμπλ (Grenoble), η πόλη αυτή της νοτιοανατολικής Γαλλίας, πρωτεύουσα του νομού Ιζέρ, είναι χτισμένη στις όχθες των ποταμών Ιζέρ και Ντρακ. Βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Ρασαί, σε υψόμετρο 214 μέτρων.
Η ιστορία της ξεκινάει πριν από περίπου 2000 χρόνια, όταν το Γαλατικό φύλο των Αλλοβρόγων έχτισε εκεί την μικρή κωμόπολη Κυλάρο, η οποία στη συνέχεια αναπτύχθηκε σε ρωμαϊκή πόλη με την ονομασία Γκρατιανόπολις.
Από τότε η Γκρενόμπλ αναπτύχθηκε με ραγδαίους ρυθμούς κι ο πληθυσμός της σήμερα ξεπερνά τους 160.000 κατοίκους. Αν και επαρχιακή πόλη διαθέτει 3 Πανεπιστήμια, Κέντρο Πυρηνικών ερευνών, το Μουσείο Νταφινουά (που στεγάζεται σε ένα μοναστήρι του 17ου αιώνα), βιβλιοθήκη με πλουσιότατη συλλογή χειρογράφων (ανάμεσά τους τα περισσότερα έργα του Σταντάλ, που γεννήθηκε στην Γκρενόμπλ το 1783), το Μουσείο Σταντάλ και το περίφημο Μουσείο Ζωγραφικής και Γλυπτικής που ιδρύθηκε το 1798 κι έχει στις συλλογές του έργα των Περουτζίνο, Ρούμπενς, Γκωγκέν, Μπονάρ, Ματίς, Μοντιλιάνι, Λεζέ, Μαγκρίτ, Πικασό, Σαγκάλ, Μιρό, Ντε Κίρικο, Τανγκύ κ. ά.
Το 1968, η Γκρενόμπλ διοργάνωσε με επιτυχία τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες.
Επισκεφτήκαμε την πόλη τον Ιούλιο του 2006 και προσφέρουμε εδώ μερικές όψεις της.

La Langue française au Collège grec

LE RAPPORT DU STAGE PRATIQUE

Introduction Dans le cadre de nos études universitaires, on a réalisé une visite concernant un rapport sur notre stage pratique. Pour rédiger ce rapport, on a suivi une séance d’enseignement à une école publique d’Athènes, l’ École Expérimentale d’Anavrytes. Le stage a eu lieu à la Deuxième Classe du Collège, le 17 mars 2006. La séance d’enseignement a duré trois quarts d’heure, c’est-à-dire de 8:50 à 9:35. Le public d’enseignement était constitué par 10 élèves de 14 ans qui étaient d’origine grecque. Leur niveau cognitif de la langue française était assez varié: il y avait des élèves débutants, des élèves avancés et les autres qui avaient un niveau intermédiaire.
Le but du rapport est tout d’abord de déterminer les objectifs du cours, d’indiquer la grammaire enseignée et le contenu d’enseignement/apprentissage, de préciser les méthodes et les approches suivies et, en plus, de souligner la place de la langue maternelle. Ensuite, on va se référer à l’inexistence d’équipement technique et de moyens audiovisuels ou multimédias et on va commenter les modes d’enseignement et le comportement pédagogique de l’enseignante. Les réactions des apprenants, leur degré d’implication ou d’initiative et leur mode de travail vont, aussi, être examinés. Enfin, on va exposer les types et les problèmes d’évaluation et d’auto-évaluation.

Les Objectifs
D’après Galisson, «les objectifs particuliers de l’enseignement des langues étrangères découlent de la prise en compte des besoins (dits "langagiers") des publics intéressés. Ces objectifs résultent plus précisément d’enquêtes auprès des demandeurs, de négociations entre partenaires de l’acte éducatifs»[1]. En effet, on souligne que les objectifs de l’enseignement qu’on a suivi sont fixés par l’enseignante, sans collaboration avec les élèves, mais conformément au programme d’enseignement. Ces objectifs peuvent être caractérisés comme linguistiques et communicatifs.

Les contenus d’enseignement/apprentissageQuant au contenu d’enseignement/apprentissage, on a seulement remarqué les exercices de grammaire. Les exercices faits étaient pris dans le manuel d’enseignement utilisé dans la classe de la langue[2]. On peut distinguer deux types d’exercices:
* Des exercices structuraux.
Il s’agit des exercices de transformation (procéder à une transformation d’un ou de plusieurs éléments d’une phrase) et plutôt des exercices de substitution (procéder à une substitution simple d’un ou de deux mots). Par exemple: « […] Remplace les mots en gras par les pronoms personnels compléments le, la, l’, les, puis mets les phrases à la forme négative »[3].
* Des exercices de conceptualisation.
Ce sont des exercices basés sur une « perception métalinguistique de l’organisation grammaticale par l’apprenant qui est invité à réfléchir sur le fonctionnement de la langue et en expliciter certain aspects à partir de son intuition linguistique" »[4]. (p. ex. « Que remplace le mot souligné? Coche la (les) bonne(s), comme dans l’exemple: Je l’achète. Mon journal (X) / les livres / la trousse (X) »[5].
De ce qui précède, on peut souligner que « toute exercice "explicite" impose une description morphologique ou sémantique de la langue dont il constitue un paradigme et le recours à une démarche métalinguistique »[6].

Les méthodes et les approches d’enseignementEn examinant les méthodes et les approches suivies pendant l’enseignement, on peut mentionner qu’il s’agit d’un mélange de plusieurs méthodes, comme les suivantes:
1. La méthode orale. L’enseignante privilégie plutôt la compréhension et l’expression orales que l’expression écrite. En conséquence, c’est clair qu’elle utilise la méthode orale.
2. La méthode indirecte. Comme la langue maternelle est le moyen de communication en classe et le principal instrument d’étude de la langue étrangère, on peut comprendre que la méthode suivie est la méthode indirecte.
3. La méthode synthétique. L’enseignante et les élèves passent du général au spécifique. Par exemple, on passe « de l’utilisation de formules «toutes faites» à la maîtrise de leurs composantes isolées »[7]. Ainsi, la méthode suivie est la méthode synthétique.
4. La méthode active. Puisque l’enseignante « considère que l’enseignement peut aider et guider l’apprenant et lui demande surtout de participer »[8], on croit qu’elle ne suit pas la méthode transmissive mais la méthode active.
5. La méthode imitative. Comme la production langagière se fait, au sein du groupe-classe, par la reproduction immédiate de modèles déjà donnés, on pense que l’enseignante suit la méthode imitative et pas la méthode applicatrice.
6. La méthode déductive. On peut dire que l’enseignante suit la méthode déductive parce qu’elle fait « aller les apprenants "des règles aux exemples", en s’appuyant sur leur "capacité" à relier rationnellement des exemples nouveaux aux régularités et règles déjà connues »[9].

La GrammaireUne autre de nos remarques portera sur la question de grammaire présentée pendant la séance d’enseignement qu’on a suivi. Le phénomène grammatical exposé en guise de révision a été les Pronoms Personnels - Complément d’objet direct (le, la, l’, les). Ce phénomène grammatical est présenté de manière claire, afin que les élèves acquièrent des structures et non des éléments disparates.
De plus, il faut mentionner que les activités et les exercices grammaticaux qu’on a fait pendant la séance, aident à une mise au point du français parlé et écrit. Les exemples qui suivent sont tirés de ces exercices et illustrent bien cette remarque:
· -Tu trouves ce cadeau joli? (le donné/la question)
-Oui, je le trouve joli. (la réponse)
-Non, je ne le trouve pas joli. (la réponse)
· -Est-ce qu’elles apportent leur sac en gymnastique? (le donné/la question)
-Non, elles ne l’apportent pas. (la réponse)
· -Prends le livre! (le donné)
-Moi, je le prends. (la réponse)
-Lui, il ne le prend pas. (la réponse)
· -Étudie ta physique! (le donné)
-Moi, je l’étudie. (la réponse)
-Lui, il ne l’étudie pas. (la réponse)[10]
Par conséquent, il résulte de ce qui précède que dans la leçon il y avait une centration sur la grammaire linguistique pour des objectifs communicatifs.

La place de la langue-source/langue maternelleEn ce qui concerne la place de la langue maternelle pendant l’enseignement, on utilise la langue-cible (le français) également que la langue-source (le grec). L’ enseignante prenant en considération qu’ on se trouve dans une ère éclectique, c’est-à-dire à la croisée de l’ ensemble des méthodologies, où il n’ y a plus de pénalisations pour l’ utilisation de la langue maternelle en classe des langues[11], utilise le français et aussi le grec. Puisque les élèves ont la nécessité d’écoute de la langue étrangère, l’enseignante utilise le français pour communiquer avec les élèves, pour donner le cours et pour expliquer la grammaire. Par contre, elle utilise le grec pour expliquer quelques mots inconnus français, exposer les faits de la langue étrangère d’une manière plus compréhensive et, enfin, pour ramener le calme.
En outre, les élèves préfèrent parler surtout en grec et ils utilisent le français seulement pour répondre aux questions de grammaire.

L’équipement techniqueAu sujet d’équipement technique ou technologique utilisé pendant l’enseignement, on a remarqué l’inexistence absolue de moyens audiovisuels et multimédias. Moyens comme le magnétophone, la vidéo ou le rétroprojecteur étaient totalement absents de la classe de langues. De ce fait, on peut souligner que l’enseignement peut être plus complet si on utilise des supports techniques. D’après Galisson, les supports techniques mis en œuvre doivent être «choisis en fonction: et des besoins de l’apprenant et des possibilités de l’institution, parce qu’ils répondent à un projet éducatif centré sur cet apprenant. On fait ainsi confiance à des ensembles de media […] visant le même objectif et qui, compte tenu du profil des demandeurs et des possibilités et contraintes de chaque médium, font l’objet de combinaisons diverses et fonctionnent collectivement ou individuellement, en successivité, ou en simultanéité, ou en complémentarité»[12].

Le mode d’enseignementRelativement au mode d’enseignement suivi, on peut citer qu’il s’agit d’un mode interactif. On a conclu à cette remarque, car on a aperçu que le comportement pédagogique interactif de l’enseignante se mêle aux formes d’enseignement aussi interactives. Plus précisément, on a remarqué que l’enseignante favorise l’interaction sociale dans le groupe et incite ses élèves à l’autonomie, en pratiquant des formes d’enseignement interactives qui conduisent à une interaction entre les élèves et à une communication centrée sur l’apprenant. Par exemple, elle pousse les élèves à participer et les encourage. On a compris qu’il ne s’agit pas d’un enseignement «ex-cathedra» mais d’un travail en group, basé sur les échanges et les relations réciproques. Notre remarque peut être, aussi, soutenue par l’avis de Schiffler, selon laquelle, «l’enseignement interactif des L.E. se fonde sur l’interaction sociale dans le groupe d’apprentissage, c.-à-d. sur les relations réciproques, déterminées par la communication, entre d’une part l’enseignant et les enseignés, d’autre part les enseignés eux-mêmes»[13].

Le comportement pédagogique de l’enseignante
En ce qui concerne le comportement pédagogique de l’enseignante, on a observé que c’était un comportement interactif qui encourageait les élèves à être mieux disposés envers un travail en coopération. Son comportement était formé conformément à Schiffler qui écrit qu’ «un comportement pédagogique interactif peut être atteint par la réflexion et par l’entraînement dans le cadre d’un "training" à l’interaction au sein d’un groupe d’enseignants. Dans ce training, l’enseignant peut en même temps apprendre concrètement comment chercher à résoudre les conflits dans le groupe d’apprentissage grâce à de brefs exercices interactifs»[14].
Enfin, un autre point qui indique le comportement pédagogique juste de l’enseignante est le fait qu’elle a posé au début de la séance des objectifs clairs de la leçon; elle a dit, par exemple: «Aujourd’hui, on va faire une révision sur les Pronoms Personnels, pour que vous puissiez vous exprimer mieux». Ainsi, les objectifs linguistiques et communicatifs sont déjà posés et les élèves connaissent tout d’abord le but de la leçon.

Les réactions des élèves et leur degré d’implication et d’initiativeAu sujet de la réaction des élèves, on doit citer qu’ils composaient un public tranquille et discipliné, dont la grande majorité était profondément intéressée à la leçon. Loin d’être confrontés aux problèmes d’indiscipline, ils se comportaient même timidement.
Relativement à leur degré d’implication et d’initiative concernant la leçon, ce degré est remarquable. Tous les élèves participaient à la leçon et il y avait aussi des élèves qui levaient la main à chaque question de l’enseignante parce qu’ils se trouvaient dans un état d’émulation avec leurs camarades.

Le mode de travail des élèves
«Le travail de groupe interactif est», selon Schiffler, «le travail fait en commun dans des groupes de 3 à 5 élèves aux performances inégales, qui ont été rassemblés avec l’aide des souhaits des élèves, et d’après des critères de thérapeutique sociale […]»[15]. Le travail des élèves, pendant les séances d’enseignement suivies, est loin d’être caractérisé comme un travail de groupe. Il ne s’agit pas d’un mode de travail collectif mais clairement individuel. Plus en détail, quand les élèves voulaient parler de la leçon, ils levaient la main et s’adressaient à l’enseignante. L’enseignante, de sa part, ne soutenait pas le travail collectif parce que compte tenu de la manque du temps, ce serait impossible de planifier le travail de groupe de façon que chacun reçoive un rôle de travail déterminé dans les phases d’exercice.

Les types et les problèmes d’évaluation et d’auto-évaluationD’après Galisson, «dans le domaine de l’estimation des savoirs, on est passé, en quelques années, de l’évaluation sélective ou évaluation externe (certification) à l’évaluation formative ou évaluation interne (auto-évaluation)»[16]. Toutefois, pendant les séances suivies, on a compris qu’il y a encore une évaluation externe, car l’estimation des savoirs était à la charge de l’enseignante, et non des élèves, en mesure d’appréhender le savoir acquis[17]. Cette évaluation au processus d’apprentissage avait pour fonction la certification c’est-à-dire la sanction institutionnelle attribuée au programme d’enseignement, par les examens et des concours.

Conclusion
En guise de conclusion, on peut résumer nos remarques concernant les séances d’enseignement suivies. Par conséquent, on peut récapituler que le contenu d’enseignement/apprentissage était constitué d’exercices de grammaire, ayant des objectifs linguistiques et communicatifs. De plus, la langue maternelle et la langue étrangère sont également utilisées car l’enseignante suit la méthode indirecte d’enseignement. Mais, aussi, d’autres méthodes sont suivies, comme la méthode orale, synthétique, active, imitative et déductive. En outre, le mode d’enseignement et le comportement pédagogique de l’enseignante sont clairement interactifs mais le mode de travail des élèves est individuel et leur degré d’initiative est caractérisé par la discipline et leur forte participation à la leçon. Enfin, le type de l’évaluation suivi est la certification, c’est-à-dire l’évaluation externe.


Bibliographie
APARTIAN S.-BERTIN N., 2003, C’est clair! Méthode de français 1, Athènes, éd. Trait d’union.
CALLIABETSOU-CORACA P., 1995, La Didactique des Langues de l’ère a- scientifique à l’ère scientifique, Athènes, éd. Eiffel.
GALISSON R., 1980, D’hier à aujourd’hui la didactique générale des langues étrangères, Paris, CLE International.
GALISSON R., 1980, Lignes de forces du renouveau actuel en didactique des langues étrangères, Paris, CLE International.
KIOUSSIS M., 2003, C’est clair! Cahier d’exercices 1, Athènes, éd. Trait d’union.
PROGRAMME DE COOPERATION EUROPEENNE, 1998, Formation à l’intervention en pédagogie différenciée dans les classes de langue.
PUREN Chr., 1994, La didactique des langues étrangères à la croisée des méthodes, Essai sur l’éclectisme, Paris, Didier-CREDIF, coll. Essais.
SCHIFFLER L., 1984, Pour un enseignement interactif des langues étrangères, Paris, Crédif-Hatier, coll. LAL.


[1] R. Galisson, 1980, D’hier à aujourd’hui la didactique générale des langues étrangères, Paris, CLE International, p. 19.
[2] S.Apartian-N.Bertin, 2003, C’est clair! Méthode de français 1, Athènes, éd. Trait d’union.
[3] M. Kioussis, 2003, C’est clair! Cahier d’exercices 1, Athènes, éd. Trait d’union, p.37, (exercice 3).
[4] Ar. Proscolli, Notes/Exercices du cours Les Paramètres de l’enseignement des Lé, Département de Langue et de Littérature Françaises, Université d’Athènes, 2005-06.
[5] S.Apartian-N.Bertin, Ibid., p. 67 (exercice 4).
[6] Ar. Proscolli, Ibid.
[7] Ar. Proscolli, Notes/Exercices du cours Les Approches Méthodologiques de l’enseignement des Lé, Département de Langue et de Littérature Françaises, Université d’Athènes, 2005-06. D’après le Programme de Coopération Européenne, 1998, Formation à l’intervention en pédagogie différenciée dans les classes de langue, p.23.
[8] Ibid.[9] Ibid.
[10] Exercices pris dans les photocopies utilisées en classe de la langue française. École Expérimentale d’Anavrytes, Deuxième Classe du Collège, 17.3.2006.
[11] Chr. Puren, 1994, La didactique des langues étrangères à la croisée des méthodes, Essai sur l’éclectisme, Paris, Didier-CREDIF, coll. Essais.
[12] R. Galisson, 1980, D’hier à aujourd’hui la didactique générale des langues étrangères, Paris, CLE International, p.p. 94-95.
[13] L. Schiffler, 1984, Pour un enseignement interactif des langues étrangères, Paris, Crédif-Hatier, coll. LAL, p. 6.
[14] Ibid.[15] Ibid., p. 93.
[16] R. Galisson, 1980, D’hier à aujourd’hui la didactique générale des langues étrangères, Paris, CLE International, p.68.
[17] P. Calliabetsou-Coraca, 1995, La Didactique des Langues de l’ère a- scientifique à l’ère scientifique, Athènes, éd. Eiffel, p. 292.

Δέκα ποιήματα του Ζακ Πρεβέρ

Εισαγωγή - Μετάφραση - Σχόλια:
ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ
[Αναδημοσίευση από τα Τετράμηνα, τχ. 76-81, Άνοιξη 2007, σ. 5947-5956]

Ο Γάλλος ποιητής και σεναριογράφος Ζακ Πρεβέρ (Jacques Prévert) γεννήθηκε στο Νεϊγύ-συρ-Σεν το 1900 και πέθανε στην Ομονβίλ-λα-Πτιτ το 1977. Κατά την περίοδο 1925-1929 εισχωρεί στον υπερρεαλιστικό κύκλο, αναπτύσσοντας φιλία με τους υπερρεαλιστές Αντρέ Μπρετόν, Λουί Αραγκόν, Ρομπέρ Ντεσνός και Υβ Τανγκύ. Από τον υπερρεαλισμό ο Πρεβέρ θα κρατήσει μόνο τα στοιχεία εκείνα, που σε συνδυασμό με τη ρομαντική του διάθεση, θα του επιτρέψουν να σκιαγραφήσει τον ποιητικό ρεαλισμό της εποχής του, προσπαθώντας συγχρόνως να ανανεώσει την προφορική λαϊκή ποίηση της Γαλλίας. Την περίοδο 1932-1936 συνεργάστηκε στα θεατρικά δρώμενα μιας ομάδας πολιτικά στρατευμένων συγγραφέων, ονομαζόμενης «Οκτώβρης». Ακολούθως έγραψε σενάρια και διαλόγους για γνωστές ταινίες του γαλλικού κινηματογράφου, όπως Το έγκλημα του κυρίου Λανζ (Le crime de M. Lange, 1935) του Ζαν Ρενουάρ, Γελοίο δράμα (Drôle de drame, 1937), Το λιμάνι των αποκλήρων (Quai des brumes, 1938), Ξημερώνει (Le jour se lève, 1939), Οι επισκέπτες της νύχτας (Les visiteurs du soir, 1942), Τα παιδιά του Παραδείσου (Les enfants du paradis, 1944) και Οι πόρτες της νύχτας (Les portes de la nuit, 1946) του Μαρσέλ Καρνέ. Το 1946 κυκλοφορούν δύο ποιητικές συλλογές του, πρώτα οι Κουβέντες (Paroles) και στη συνέχεια οι Ιστορίες (Histoires). Ακολουθούν οι συλλογές Θέαμα (Spectacle, 1951), Μεγάλος χορός της Άνοιξης (Grand bal du printemps, 1951), Η βροχή και η καλοκαιρία (La pluie et le beau temps, 1955), Κυκεώνας (Fatras, 1966, εικονογραφημένη με κολάζ του ίδιου του Πρεβέρ), Ιστορίες και άλλες ιστορίες (Histoires et d’autres histoires, 1963), Πράγματα και άλλα (Choses et autres, 1972), Εβδομαδιαία (Hebdomadaires, 1972) και Νυχτερινός ήλιος (Soleil de nuit, 1980, μετά θάνατον). Παράλληλα, πολλά ποιήματα του Πρεβέρ, όπως η «Μπαρμπαρά», μελοποιήθηκαν από τον συνθέτη Ζοζέφ Κοσμά, ερμηνεύτηκαν από γνωστούς καλλιτέχνες, όπως ο Υβ Μοντάν και η Ζυλιέτ Γκρεκό και αγαπήθηκαν από το διεθνές κοινό.

Η ποίηση του Ζακ Πρεβέρ διαμορφώνεται από την μποέμικη, άθεη, αντικληρικαλιστική και αναρχική στάση του για τη ζωή, καθώς επίσης και από το πηγαίο χιούμορ, την έντονη ειρωνεία και τον ανθρωπισμό του. Στα ποιήματά του ο Πρεβέρ καταδικάζει τον πόλεμο, την υποκρισία και την εκμετάλλευση. Ταυτόχρονα όμως, γίνεται τροβαδούρος του έρωτα, υμνεί την ειρήνη και συντάσσεται με τους απλούς λαϊκούς ανθρώπους. Ο παράγοντας που χαρακτηρίζει περισσότερο τα ποιήματά του είναι η καθημερινή ζωή, κάτι που υπογραμμίζεται και από τους ενδεικτικά καθημερινούς τίτλους των συλλογών του: Κουβέντες, Ιστορίες, Πράγματα και άλλα. Γι’ αυτό και η ποίηση του Πρεβέρ αποτελεί ύμνο στην καθημερινότητα που εκτυλίσσεται πότε σε μια πλατεία («Η Ωραία Εποχή», «Πλατεία Καρουζέλ») ή στον δρόμο («Μπαρμπαρά») και πότε σε ένα σπίτι μέσα στην μεγάλη πόλη («Πρώτη Μέρα»), στο νοσοκομείο («Το Μήνυμα») ή στο κοιμητήριο («Οικογενειακό»). Το γεγονός, όμως, ότι η ποίησή του είναι ποίηση της καθημερινότητας δε σημαίνει ότι πρόκειται για μια γραφή απλοϊκή. Αντιθέτως, η ανάλυση των ποιημάτων του Πρεβέρ αναδεικνύει πλούσια στιλιστική οργάνωση που έγκειται στα λογοπαίγνια, στις γρήγορα εναλλασσόμενες οπτικοακουστικές εικόνες, στις συνεχείς επαναλήψεις και στην έλλειψη σημείων στίξης. Στην αυτόματη γραφή του Πρεβέρ, η έντονη εικονοκλασία εκφράζεται με μεθόδους κινηματογραφικής φύσεως, όπως το φλας μπακ, ενώ ο πεζός λόγος μπερδεύεται μέσα στον ποιητικό και ο ελεύθερος στίχος εναλλάσσεται με τον ομοιοκατάληκτο.

Τα ποιήματα που ακολουθούν είναι όλα από την ποιητική συλλογή Κουβέντες (Paroles, εκδ. 1946) και δεν ανήκουν στα θυμωμένα αναρχικά ποιήματα του Πρεβέρ ούτε έχουν πολεμική διάθεση. Τουναντίον, καταγγέλλουν την αδικία με τρυφερότητα («Για Σένα αγάπη μου»), χαιρετίζουν τους εφήβους («Η Ωραία Εποχή»), τα παιδιά («Πρώτη Μέρα») και τους ερωτευμένους («Κινούμενες Άμμοι», «Μπαρμπαρά»), συμπαραστέκονται στους πληγωμένους («Πρωινό Γεύμα», «Η Ωραία Εποχή») και τραγουδούν την αγάπη («Paris at Night») και την ειρήνη («Οικογενειακό», «Μπαρμπαρά»).


Η ΩΡΑΙΑ ΕΠΟΧΗ

Νηστική χαμένη παγωμένη
Ολομόναχη άφραγκη
Μια κοπέλα δεκάξι χρόνων
Ακίνητη όρθια
Πλατεία Ομονοίας
Μεσημέρι Δεκαπενταύγουστου.

٭

ΓΙΑ ΣΕΝΑ ΑΓΑΠΗ ΜΟΥ

Πήγα στην αγορά με τα πουλιά
Κι αγόρασα πουλιά
Για σένα
αγάπη μου
Πήγα στην αγορά με τα λουλούδια
Κι αγόρασα λουλούδια
Για σένα
αγάπη μου
Πήγα στην αγορά με τα σιδερικά
Κι αγόρασα αλυσίδες
Βαριές αλυσίδες
Για σένα
αγάπη μου
Και μετά πήγα στην αγορά με τους σκλάβους
Και σ’ έψαξα
Αλλά δε σε βρήκα
αγάπη μου

٭

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ

Η μητέρα πλέκει
Ο γιος πολεμά
Το βρίσκει πολύ φυσικό η μητέρα
Και ο πατέρας τι κάνει ο πατέρας;
Κάνει επιχειρήσεις
Η γυναίκα του πλέκει
Ο γιος του πολεμά
Αυτός επιχειρήσεις
Το βρίσκει πολύ φυσικό ο πατέρας
Και ο γιος και ο γιος
Τι βρίσκει ο γιος;
Δε βρίσκει τίποτα απολύτως τίποτα ο γιος
Ο γιος η μητέρα του πλέκει ο πατέρας του επιχειρήσεις αυτός πόλεμο
Όταν θα έχει τελειώσει ο πόλεμος
Θα κάνει επιχειρήσεις με τον πατέρα του
Ο πόλεμος συνεχίζεται η μητέρα συνεχίζει πλέκει
Ο πατέρας συνεχίζει κάνει επιχειρήσεις
Ο γιος σκοτώθηκε δε συνεχίζει πια
Ο πατέρας και η μητέρα πηγαίνουν στο νεκροταφείο
Το βρίσκουν πολύ φυσικό ο πατέρας και η μητέρα
Η ζωή συνεχίζεται η ζωή με το πλεκτό τον πόλεμο τις επιχειρήσεις
Οι επιχειρήσεις ο πόλεμος το πλεκτό ο πόλεμος
Οι επιχειρήσεις οι επιχειρήσεις και οι επιχειρήσεις
Η ζωή με το νεκροταφείο.

٭

ΠΡΩΙΝΟ ΓΕΥΜΑ

Έβαλε τον καφέ
Στο φλιτζάνι
Έβαλε το γάλα
Στο φλιτζάνι με τον καφέ
Έβαλε τη ζάχαρη
Στον καφέ με το γάλα
Με το κουταλάκι
Γύρισε
Ήπιε τον καφέ με το γάλα
Και ξανάφησε το φλιτζάνι
Χωρίς να μου μιλήσει
Άναψε
Ένα τσιγάρο
Έκανε δαχτυλίδια
Με τον καπνό
Έβαλε τις στάχτες
Στο τασάκι
Χωρίς να μου μιλήσει
Χωρίς να με κοιτάξει
Σηκώθηκε
Έβαλε
Το καπέλο του στο κεφάλι του
Έβαλε
Το αδιάβροχό του
Γιατί έβρεχε
Κι έφυγε
Μέσα στη βροχή
Χωρίς μια κουβέντα
Χωρίς να με κοιτάξει
Και ’γω πήρα
Το κεφάλι μου μέσα στα χέρια
Κι έκλαψα.

٭

ΚΙΝΟΥΜΕΝΗ ΑΜΜΟΣ

Δαιμόνια και θαύματα
Άνεμοι και παλίρροιες
Η θάλασσα αποτραβήχτηκε ήδη μακριά
Κι εσύ
Σαν ένα φύκι απαλά χαϊδεμένο απ’ τον άνεμο
Στην άμμο του κρεβατιού δε βρίσκεις ησυχία καθώς ονειρεύεσαι
Δαιμόνια και θαύματα
Άνεμοι και παλίρροιες
Η θάλασσα αποτραβήχτηκε ήδη μακριά
Αλλά μέσα στα μισόκλειστά σου μάτια
Έμειναν δυο μικρά κύματα
Δαιμόνια και θαύματα
Άνεμοι και παλίρροιες
Δυο μικρά κύματα για να με πνίξουν.

٭

ΠΡΩΤΗ ΜΕΡΑ

Λευκά σεντόνια μέσα σε μια ντουλάπα
Κόκκινα σεντόνια πάνω σ’ ένα κρεβάτι
Ένα παιδί μέσα στη μάνα του
Η μάνα του μέσα στις ωδίνες
Ο πατέρας μέσα στο διάδρομο
Ο διάδρομος μέσα στο σπίτι
Το σπίτι μέσα στην πόλη
Η πόλη μέσα στη νύχτα
Ο θάνατος μέσα σε μια κραυγή
Και το παιδί μέσα στη ζωή.

٭

ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ

Η πόρτα που κάποιος άνοιξε
Η πόρτα που κάποιος ξανάκλεισε
Η καρέκλα που κάποιος κάθισε
Ο γάτος που κάποιος χάιδεψε
Το φρούτο που κάποιος δάγκωσε
Το γράμμα που κάποιος διάβασε
Η καρέκλα που κάποιος έριξε
Η πόρτα που κάποιος άνοιξε
Ο δρόμος που κάποιος ακόμα τρέχει
Το δάσος που κάποιος διασχίζει
Το ποτάμι που κάποιος ρίχνεται
Το νοσοκομείο που κάποιος πέθανε.

٭

PARIS AT NIGHT

Τρία σπίρτα αναμμένα ένα ένα μέσα στη νύχτα
Το πρώτο για να δω ολόκληρο το πρόσωπό σου
Το δεύτερο για να δω τα μάτια σου
Το τρίτο για να δω το στόμα σου
Κι ολόκληρη η σκοτεινιά για να μου θυμίζει όλο αυτό
Σφίγγοντάς σε στην αγκαλιά μου.

٭

ΜΠΑΡΜΠΑΡΑ

Θυμήσου Μπαρμπαρά
Έβρεχε χωρίς σταματημό στη Βρέστη εκείνη την ημέρα
Και περπατούσες χαμογελαστή
Χαρούμενη ευτυχισμένη μουσκεμένη
Μέσα στη βροχή
Θυμήσου Μπαρμπαρά
Έβρεχε χωρίς σταματημό στη Βρέστη
Και σε συνάντησα στην οδό Σιάμ
Χαμογελούσες
Κι εγώ χαμογελούσα
Θυμήσου Μπαρμπαρά
Εσένα που δεν σε ήξερα
Εσύ που δεν με ήξερες
Θυμήσου
Θυμήσου εκείνη την ημέρα
Μην ξεχνάς
Ένας άντρας προφυλαγόταν κάτω από ένα πρόθυρο
Και φώναξε το όνομά σου
Μπαρμπαρά
Κι έτρεξες προς το μέρος του μέσα στη βροχή
Μουσκεμένη ευτυχισμένη χαρούμενη
Και ρίχτηκες στην αγκαλιά του
Θυμήσου τό Μπαρμπαρά
Και μη μου θυμώνεις αν σου μιλάω στον ενικό
Μιλάω στον ενικό σε όλους όσους αγαπώ
Ακόμα κι αν δεν τους έχω δει παρά μια μόνη φορά
Μιλάω στον ενικό σε όλους όσους αγαπιούνται
Ακόμα κι αν δεν τους ξέρω
Θυμήσου Μπαρμπαρά
Μην ξεχνάς
Αυτήν την ήρεμη κι ευτυχισμένη βροχή
Πάνω στο ευτυχισμένο πρόσωπό σου
Πάνω σ’ αυτήν την ευτυχισμένη πόλη
Αυτήν τη βροχή πάνω στη θάλασσα
Πάνω απ’ τον ναύσταθμο
Πάνω απ’ το πλοίο τ’ Ουεσάν[1]
Ω Μπαρμπαρά
Τι σαχλαμάρα ο πόλεμος
Τι απέγινες τώρα
Μέσα σ’ αυτή τη βροχή σίδερου
Φωτιάς ατσαλιού και αίματος
Κι αυτός που σ’ έσφιγγε στην αγκαλιά του
Ερωτευμένα
Μήπως είναι νεκρός εξαφανισμένος ή ακόμα ακόμα ζωντανός
Ω Μπαρμπαρά
Βρέχει χωρίς σταματημό στη Βρέστη
Όπως έβρεχε πριν
Αλλά δεν είναι το ίδιο κι όλα καταστράφηκαν
Είναι μια πένθιμη βροχή τρομερή και λυπητερή
Δεν είναι πια η καταιγίδα
Φωτιάς ατσαλιού αίματος
Απλών νεφελωμάτων
Που ψοφάνε σαν τα σκυλιά
Σκυλιά που εξαφανίζονται
Στα νερά της Βρέστης
Και πάνε να σαπίσουν μακριά
Μακριά πολύ μακριά απ΄ τη Βρέστη
Που απ’ αυτήν δεν μένει πια τίποτα.

[1] Ουεσάν, βραχώδης νήσος βορειοδυτικά της Βρέστης, το δυτικότερο σημείο της Γαλλίας. Εκεί κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου υπήρξε ναύσταθμος, όπου τα γερμανικά στρατεύματα κατασκεύαζαν τα πλοία τους.


٭

ΠΛΑΤΕΙΑ ΚΑΡΟΥΖΕΛ

Πλατεία Καρουζέλ
προς το τέλος μιας ωραίας καλοκαιρινής ημέρας
το αίμα ενός αλόγου
χτυπημένου και ξεζεμένου
έτρεχε
στο πλακόστρωτο
Και το άλογο ήταν εκεί
όρθιο
ακίνητο
στα τρία πόδια
Και το άλλο πόδι πληγωμένο
πληγωμένο και ξεριζωμένο
κρεμόταν
Δίπλα ακριβώς
όρθιος
ακίνητος
βρισκόταν ο αμαξάς
και μετά το αμάξι επίσης ακίνητο
άχρηστο όπως ένα σπασμένο ρολόι
Και το άλογο σώπαινε
το άλογο δεν παραπονιόταν
το άλογο δεν χλιμίντριζε
ήταν εκεί
περίμενε
κι ήταν τόσο όμορφο τόσο θλιμμένο τόσο απλό
και τόσο λογικό
που δεν ήταν δυνατόν να συγκρατήσει τα δάκρυά του

Ω
χαμένοι κήποι
ξεχασμένες κρήνες
ηλιόλουστα λιβάδια
ω πόνε
λαμπρότητα και μυστήριο της εναντιότητας
αίμα και φέγγη
χτυπημένη ομορφιά
Αδελφοσύνη.

Εισαγωγή στο blogging

Ξέρω τραγούδια να σου πω τη θάλασσα να φρίξω

και τον ανθό τσ' αμυγδαλιάς να τον αποκοιμίσω.

Λαϊκό ασμάτιο της Ζακύνθου